مروری بر رویکرد و عملکرد آستان قدس رضوی در سال‌های پیش و پس از انقلاب اسلامی
تاریخ انتشار: ۱۲ بهمن ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۹۸۸۵۳۹
به تدریج توسعه حرم و گسترش موقوفات و نذورات بسیار زیاد شیفتگان آن امام همام موجب شد تا افرادی تصدی و اداره امورات حرم مطهر رضوی را به عهده بگیرند.
اسناد و روایت‌های تاریخی حاکی از آن است که نخستین متصدی اداره امور بقعه متبرکه «حسین بن علی بن صاعد بربری» در قرن سوم هجری بود و پس از آن تا دوره صفویه، نقبای سادات موسوی و رضوی سرپرست امور حرم بودند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
در دوره صفویان و با رسمی شدن مذهب شیعه در ایران، حرم مطهر مورد توجه بیشتری قرار گرفت. در همین عصر مقدمات تشکیلات اداری و مالی آستان قدس رضوی پایه‌ریزی شد و در طول این دوره ۳۰ نفر عهده‌دار این منصب بودند. در دوره افشاریه با توجه به اینکه حکومت نادر در خراسان شکل گرفت، بر اهمیت مشهد افزوده و حرم از جایگاه ویژه‌ای برخوردار شد.
در طول دوره افشاریان نیز ۱۰ نفر تصدی اداره حرم مطهر را در اختیار داشتند. دوره قاجار نیز که ایران از نظر سیاسی در حال گذار بود، ۴۲ متولی به امور حرم رسیدگی کردند، اما در ۱۰۰ سال اخیر، تصدی منصب تولیت دارای نکات قابل توجهی است.
تفاوت مبنایی
همزمان با روی کار آمدن رضاخان، ساختار اداری، القاب، عناوین، تشکیلات و متصدیان آستان قدس دچار تغییر شد.
تحلیل دوره پهلوی و مقایسه آن با دوران جمهوری اسلامی، نوع نگاه حاکمیت وقت به این منصب، عزل و نصب‌ها و شیوه عملکرد یک قرن اخیر، تفاوت‌های مبنایی در این دو دوره را به خوبی تبیین می‌کند که در ادامه به مواردی از این مقایسه پرداخته می‌شود.
از آنجا که مباحث اعتقادی و ارادت به اهل بیت(ع) در میان ایرانی‌ها جایگاه ویژه‌ای دارد و با توجه به وجود مضجع شریف امام رضا(ع) در مشهد؛ در دوران پهلوی با شناخت حساسیت منصب تولیت حرم مطهر رضوی و با وجود اینکه در طول تاریخ عموماً به اداره‌کنندگان مستقیم حرم متولی اطلاق می‌شد، رضاخان این منصب را به خود اختصاص داد و برای انجام امور اداره حرم نایب‌التولیه منصوب کرد، اما با پیروزی انقلاب اسلامی و قرار گرفتن فقیه جامع‌الشرایط در رأس حاکمیت کشور، منصب تولیت دوباره در اختیار اداره‌کنندگان حرم قرار گرفت.
حق‌التولیه
در دوران پهلوی متصدیان حرم هیچ کدام از رجال مذهبی و معتقد نبودند و عمدتاً افراد سیاسی، نظامی و سرسپرده به خاندان پهلوی برای منصب نایب‌التولیه انتخاب می‌شدند، اما پس از پیروزی انقلاب اسلامی، تولیت حرم مطهر از میان روحانیون برجسته و علمای شاخص توسط
ولی فقیه معرفی می‌شود.
در دوره پهلوی اول، همه ساله مبلغ حق‌التولیه مشخص و به رضاخان به عنوان متولی حرم رضوی تقدیم می‌شد. در دوران ۳۷ساله حکومت محمدرضا نیز هر سال بابت حق‌التولیه، آستان قدس مبالغی را به وی پرداخت می‌کرد و محل هزینه شدن این وجوه نامشخص بود، اما در دوران جمهوری اسلامی، حق‌التولیه، صرف توسعه اماکن متبرکه و انجام فعالیت‌های فرهنگی و مذهبی حرم مطهر و اماکن متبرکه می‌شود.
ثبات مدیریت
در دوره پهلوی و در مدت حدود پنجاه سال، ۱۹ نایب‌التولیه منصوب شدند، اما در بیش از ۴۰ سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی، سه شخصیت به عنوان تولیت معرفی شده‌اند.
در ۱۰۰ سال گذشته، آستان قدس شاهد نگاه‌های متفاوتی بوده است. در دوره پهلوی صرفاً نگاه درآمدزایی شخصی به آستان قدس وجود داشت و تمام فعالیت‌های مذهبی در مسائل عبادی فردی خلاصه می‌شد، اما پس از انقلاب، شکوفایی غیرقابل تصوری در آستان قدس صورت گرفت؛ گسترش فعالیت‌های اقتصادی و فرهنگی، تنوع فعالیت‌های علمی، ایجاد فضاهای آموزشی، اجرای برنامه‌های مذهبی و تبلیغی، توجه ویژه به تعالیم قرآنی و ورود به عرصه‌های سیاسی و اجتماعی در ۴۰ سال اخیر با هیچ دوره‌ای قابل مقایسه نیست.
توجه به حفظ موقوفه و محرومیت‌زدایی
با توجه به اینکه تصدی امور حرم پس از پیروزی انقلاب اسلامی به روحانیون و فقها واگذار شد، آن‌ها کوشش‌های بسیاری در حفظ رقبات و موقوفات امام رضا(ع) داشته‌اند. حال آنکه در دوران پهلوی هر از گاهی موقوفات حضرت با عناوین ساختگی در اختیار وابستگان رژیم قرار می‌گرفت.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی شاهد تلاش و خدمت‌رسانی به زائران و مجاوران بارگاه مقدس رضوی و توجه به مستمندان و مستضعفان هستیم، حال آنکه در دوره پهلوی اساساً به این موضوع، اهمیتی داده نمی‌شد.
با اوج‌گیری نهضت امام خمینی(ره) و به ویژه پس از پیروزی انقلاب اسلامی، حرم مطهر رضوی کانون تحولات سیاسی و اندیشه اسلام ناب به شمار می‌رود. توجه تولیت فقید به کمک‌رسانی به جبهه‌های دفاع مقدس، اعزام نیرو با محوریت حرم مطهر رضوی در دوران دفاع مقدس و پس از آن، برگزاری مناسک مذهبی و نمازهای عبادی سیاسی جمعه، برگزاری جلسات سیاسی و بصیرت‌افزایی، انجام فعالیت‌های متنوع فرهنگی و اجتماعی، همه حاکی از توجه به پایگاه بودن حرم مطهر برای انقلاب اسلامی بوده است.
خبرنگار: مرتضی انفرادی
منبع: قدس آنلاین
کلیدواژه: پس از پیروزی انقلاب اسلامی حرم مطهر رضوی دوره پهلوی حق التولیه آستان قدس امور حرم
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.qudsonline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «قدس آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۹۸۸۵۳۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
مراسم استقبال از پرچم آستان قدس رضوی با حضور ایرانیان مقیم مالزی در رایزنی فرهنگی کشورمان
به گزارش جام جم آنلاین از روابط عمومی رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در مالزی، مراسم وفات حضرت عبدالعظیم حسنی (ره) و استقبال از پرچم متبرک آستان مقدس حضرت علی بن موسی الرضا علیه السلام روز سه شنبه (۴ اردیبهشت) بعد از نماز مغرب و عشا با حضور هیئت اعزامی آستان قدس رضوی و ایرانیان دوستدار حریم اهل بیت علیهم السلام در محل رایزنی کشورمان برگزار شد.
در این مراسم حبیب رضا ارزانی رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در مالزی، گفت: عشق به اهل بیت (ع) خصوصا امام رضا (ع) همواره در قلب ایرانیان موج زده است.
وی با اشاره به زنده نگه داشتن امر اهل بیت (ع)؛ تصریح کرد: امام رضا علیه السلام می‌فرمایند النّاسَ لَو عَلِمُوا مَحاسِنَ کَلامِنا لَاتَّبَعُونا؛ یعنی اگر مردم زیبایی‌های سخنان ما را می‌شناختند، بی‌شک از ما پیروی می‌کردند.
ارزانی عنوان کرد: استقبال از پرچم متبرک آستان علی بن موسی الرضا (ع) جلوه‌ای از ارادت شیعیان به خاندان عصمت و طهارت است و این ارادت از هویت دینی و مذهبی ما نشأت گرفته است.
ارزانی ضمن خوش آمدگویی به دوستداران، میهمانان و خادمان حرم رضوی، گفت: با هماهنگی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و به دعوت رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در مالزی و بنیاد قرآنی رستو حجت‌الاسلام سید جلال حسینی، رئیس سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، امیر مهدی حکیمی، مدیر عامل موسسه آفرینش‌های هنری، مهندس مسعود فرزانه، مدیر عامل موسسه چاپ و انتشارات و جعفر مروارید، معاون طرح و برنامه سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی به مالزی سفر کرده اند.
وی عنوان کرد: هیئت اعزامی آستان قدس رضوی در پی سفر جمعی از اندیشمندان و فعالان فرهنگی بنیاد رستو به ایران و دیدار با برخی از مدیران آستان قدس رضوی به مالزی سفر کرده اند که تبادل تجربیات مشترک در زمینه‌های قرآنی، چاپ کتاب قرآن مشترک، آموزش‌های هنر اسلامی و مرمت نسخ خطی و همچنین چاپ کتب مشترک در خصوص فلسطین از اهداف این سفر است.
در ادامه حجت‌الاسلام سید جلال حسینی، رئیس سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی نیز خدمت به بارگاه مطهر رضوی را توفیق بی‌مانندی دانست و گفت: خدمت به خاندان اهل بیت علیهم السلام عزت آفرین است.
وی با اشاره به اینکه وجود حرم امام رضا علیه السلام در ایران بزرگ‌ترین ظرفیت معنوی، معرفتی، فرهنگی و ایمانی است، گفت: ظرفیت معنوی و فرهنگی که در حرم رضوی وجود دارد موجب شده تا زائرانی که جهت زیارت به حرم مشرف می‌شوند، این نقطه را شروع تحول فردی خود قرار دهند.
در ادامه این برنامه قرائت دعای توسل و مداحی توسط حسین تفرشی در محل رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران برگزار شد.
بازدید از موزه شهر ملاکا، دیدار با مدیران بنیاد نشر و کتابت قرآنی رستو و بازدید از این مجموعه، بازدید از مرکز هنر‌های اسلامی مالزی، بازدید از کالج اسلامی الصوفا و دیدار با تامان داتو احمد رازلی و پاسداشت وفات حضرت عبدالعظیم الحسنی (ره) از برنامه‌های این هیئت به مالزی بوده است.
دیدار و گفتگو با، ولی الله محمدی سفیر جمهوری اسلامی در مالزی با حضور میهمانانی از بنیاد رستو، اهدای فرش منقش به تصویر داتوک عبداللطیف از سوی رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی در مالزی و بازدید از مجموعه کتابخانه و نمایشگاه علمی تمدنی الحمرا ایستک در کوالالامپور از برنامه‌های هیئت اعزامی آستان قدس رضوی در روز چهارشنبه (۵ اردیبهشت) است.
گفتنی است، در بازدید از بنیاد قرآنی رستو و دیدار با پروفسورعبداللطیف رئیس بنیاد رستو؛ قرآن ویژه مردم فلسطین که صرفا به منظور حمایت از مردم مظلوم و ستمدیده غزه به چاپ رسیده است به این هیئت اهدا شد.
تیم فوتسال افغانستان نیمی از راه جام جهانی را طی کرد